sibiryadan türkiye ye hicret
sibirya ovasının idil ural bölgesinde yaşayan tatarlara istanbulda bulunan abdürraşit ibrahim in yazdığı mektup da osmanlıya kazandan kırımdan çeçenyadan iltica edenler var vakit geç olmadan sizde islam beldesine iltica edin nedenine gelirse yakın zamanda Rusya da devrim olacak devrim oldukdan sonra belirli olan haklarınızı yeni gelecek hükümet tanımayacak ve böylelikle zor durumda kalacaksınız
bu mektup un vermiş olduğu mesaja istinaden tara nın yana avıl köyün den yuvan baş muhammet akrabaları olan yakınında bulunan çarnalı ülengöl otlugöl yılanlı kumuslu tozkazgan karagöl gibi köylerin ihtiyar heyetini bir araya toplayarak bu mektupun değerlendirmesini yapmaları ve kendinin islambola {istanbul a} hicret edeceğini bildirir
bu bildirgeye karşı çıkanlar hicret etmeye rıza göstermezler iltica etmek isteyenler belirli belgeler ilen yuvan baş muhammete müracaata bulunarak hicret için rus hükümetinden gelen ruhsat belgesi 1907 yılının kasım ayında hicret edebilirsiniz denmekdedir.
rus hükümetinden gelen olumlu yanıttan sonra hicret edecek olanlar mallarını satarak ihtiyacı olan eşyaları yanına alarak sibiryanın soğugunu ve sıkıntıları göze alarak yola çıkarlar
ecdamızın dilinden hicret
birgün önceden hazırlamış olduğumuz eşyalarımızı at kızaklarına yerleşdirerek sabahdan yola çıkmak yana avıl köyünün camisinin ününde toplanarak kalacak olanlar ilen bir daha hiç görüşmemek üzere toplandık ve bizim gibi gidecek olan köyler ile belirli saatte onlar ile birleşerek omskiye hareket edilecekdi .
köyde kalacak olanlar ile görüşme faslı başladığında herkes en sevdiğine sarılarak ağlamaya başladı ağlama sesleri en katı yürekli olan ben ağlamam diyeni bile ağlıyor idi insanların ağlaması bir yana birde ne göreyim beslediğimiz hayvanlar bile gözlerinden yaş akarak ağlıyor idi bu hayvanların ağlaması hicret edecek olanların onlarla ilgilenerek o güzelim kediler köpekler ve inekler ile vedalaşarak helalleşdiler. yürekleri dağlayan bu ayrılıkdan sonra kalacak olanların yakınları veya gençleri uzatmak üzere 235 çağırım {km}olan omskiye hareket eddiler hareket başladığında kedilerin damlarda miyavlaması ineklerin ahırda seslenmeleri
ve bir birleri ilen devamlı hırlaşan köpeklerin bu hırlaşmayı bir yana bırakarak sahiplerinin uzak diyara giddiğini bilmişcesine belirli bir uzaklığa kadar eşlik ederek ve mahzun gözlerlen sahiplerine bakarak ulumaya başlamaları hicret edecek olanları duygulandırarak bu ulumalara cevapları ağlıyarak vermiş helallik dilemişler ve bu bizim ecdadımızda bu olaydan sonra adet olarak köyümüzde belirli aileler kesecekleri hayvandan ve besleyip satılacak olan hayvandan helallik dilemişlerdir.
omskiye köylerimiz uzak olduğu için köyden at kızağı ile yola çıktık
beş altı gün sonra omskiye vardığımızda hali hazırda tren gelmemiş bir kaç gün beklememiz söylendi . omskideki bulunan metebay isminli
zat ı muhterem bizleri belirli hanlara yerleşdirerek trenin gelmesini beklemeye başladık
kasım ayında yavaş yavaş kış kendini belli etmeye başlaması ile hicret edecek olanlar arasında hastalık ve keyif sizliklerde zuhur etmeye başladı geldiğimizden on onik gün sonra ternin geldiği ve hazırlıkların biran önce bitirilerek trenin hareketi belirlendi ve bu hareket anını ve hicretin başlangıçını Yuvanbaş Muhammet bu şiir ile anlatmıştır.
.Noyabir cıstası onunda
Sefer günübüs yitti
İçer tustamıbıs
Namasdiğer vaktı büttü
diyerek ikindi vakti trenin hareket etmesiyle yeni bir ufuklara yelken açan tatarların hüznü vatanından ayrılmaları yürekleri dağlayan ağıtları sibirya ovasında dilden dile türkiye nakşedilmeye islambol nasıl bir memleket niye giddiler diye sibiryada yaşayan tüm milletleri heyacanlandırmış tı
1900 lü yıllarda ternin saatteki hızı 25 km olarak tarih de yerini alması ile ve 1900 lü yıllarındaki trenin konforu göz önüne alındığında yolculuğun ne kadar vahim olduğu kendini belli etmeye başlamıştı
ve terene binildiğinden itibaren gençler ve belli yaş ortalamasına göre görev dağılımı olmuş ve milleti bir araya toplamanın gayreti ile birlik beraberlik içinde yol arkadaşlığının önemini aşılamaya ve vatan hasretini dindirecek masal ve hikaye anlatacak dilbaz kimseler vagonlarda belli konular bularak bu hicretin ne kadar önemli olduğunu anlatmaya başlamışlardı. 12 yaş üzeri gençlerede görev olarak tren istasyonda durar durmaz hemen trenden atlayarak etrafa dağılmak ve süratli bir şekilde su aramakdı su boldukları vakit ıslık çalarak biribirlerine haber vermek sureti ile trende bulunan yol arkadaşlarının su temini gidererek su temin ediyorlardı. ve yol yorgunluğu ihtiyalarda ve zayıf olan tatarlarda kendini belirli ölçüde yavaş yavaş belli olmaya başlaması ile ölüm vakaları zuhur etmeye başlamıştı tatarların sinirleri gerilmeye ve bu cenazeleri nasıl olurda bu gayri müslüm olan beldelerde defnede biliriz diye biri biri ile tartışmaya ve bazı kendini bilmezler bu olaylardan mana çıkararak bu hicrete sebeb olanları yaylım ateşine tutuyorlardı. ve tatar macirlerin okuma oranı islami bilgileri % 85 - 90 ornında olması bu cenaze olayını müjdeleyici bir haberle bunlara bildirmişlerdi ölenlerin şehadet mertebesi ile haber verilmesi trende olan tatarların moralmen doruklara çıkarmış ve bu ölen yakınları için hatimler okunarak bu şehitlerin şefaatine nail eyle diye allah a dua ediyorlardı ve trenin istasyonda bekleme süresi görevlilerden alınan bilgi doğrultusunda tefin işlemi yapılarak bu şehitler için son görevlerini yaşlı gözler ile yaparlardı.
ve zaman geldi hicret eden tatarlar cenazelerini vaklitlerinin kısıtlı olması nedeni ile istasyonda bulunan rus görevlilere ücret mukabilinde para vererek cenazenin yıkama ve kefenleme ve kabre koyma işini tarif ederek bu şekilde yollarına devam etmişlerdir.

omskiden çıkan trenin rotası ufa moskova kiev odesa olmuştur.
bunun gibi soğuk ve hastalıklara gögüs gererek odesa geldiklerinde hemen bir kaç kişi limana vararak istanbul a gidecek olan vapur gelip gelmediğini sordukları vakit henüz gelmedi birkaç günden gelir cevabını alınca tatarlar hemen istasyona vararak vapurun birkaç günde geleceğini bildirmeleri üzerine köylerin kendi aralarında seçmiş oldukları liderlerinin han bulrak yol yoldaşlarını hanlara yerleşdirerek istanbul dan gelen vapuru beklemişlerdir ve odesada onbeş gün karadenize bakarak istanbuldan gelecek vapuru beklemişlerdir . bu göç hakkında erol şimşek bey böğrüdelik destanı diye güzel şiir ile anlatmış tır.

Göçtü bir halk Sibirya dan, Bindokuzyüz başlarında.
Kalan kardeş dost hayali, Akıp gitti yaşlarında.
Tren idi bindikleri, çoğu hayvan vagonları.
Ağır ağır yol aldılar, Belki bir güz aylarında
Daldılar seyre pencereden, Sibirya’nın ovalarına.
Düşlediler kalan yurdun, ak bulutlu havaları.
Bıçak açmaz ağızları, söz etmedi ağaların.
Biran durdu dimağları, anaların babaların
Sibirya’nın ovaları, gitmek ile bitmezdi.
Menziline varmak için, bunca cefa yetmezdi.
Hür olmaktı sonu bunun, kimler sabır etmezdi.
Sabır kula gerekmese, elbet hüda vermezdi.
on onbeş gün sonra istanbuldan gelen arapyan isimli vapurlar ile istanbula hareket başlamış ve karedeniz e açılan tatarları yine soğuk ve hastalık kırıp geçiriyordu bu olaylar dan dolayı şu şarkıyı şöylemişlerdir
ultırdım giminin ay dürüne
karadımlay suvnın dıpine
suv dıplerinde hiç ara yuk
allam yazgan işge çare yuk
diye şarkıyı halen köyümüzde söylenmekdedir. ve cenazelerini kefenleyip kara denize bırakmışlar ve geminin vermiş ol dalgalar cesetleri beraberinde sürüklemeye başlaması ile kadınları ve ufak çocukları güverteye çıkarmamışlar ta ne zamanki gemi anadolu kavagı rıhtımına demir atmaya başlaması ile cesetler suya gömülmeye başlamış ve bunada şu yorumda bulunmuşlardır islam beldesinde gömülmek en büyük duaları idi allah dualarını kabul etti .10 kasım 1907 de omskyden çıkan tatarlar
1 ocak 1908 anadolu kavagına ayak basmaları ile türk vatantaşı olan tatarlar
belirli yıllar askerden muaf oolan tatarlar cihan harbi ve kurtuluş savaşlarının başlaması ile muaf oldukları halde gönüllü askere giderek 32 şehit ve belirli sayıda gazi vermişler ve harpli yıllarda kadın kız kızan herkes yediden yetmiş yediye görev taksimi yaparak türk askerine ekmek ihtiyacını karşılamak sureti ile mustafa kemal atatürk den övgü almışlardı harpten sonra türkiye cumhuriyetinin vermiş olduğu gazilik maaşını türk ulusuna armağan ederek bundan daha güzeli olmaz diyerek

Gönderen tatar on 2 Ağustos 2009 Pazar
categories: edit post

0 yorum

Yorum Gönder